Voor welk bedrag mag je een eicel verkopen? Amerikaanse ivf-klinieken hanteren een plafond van 10 duizend dollar. Maar twee vrouwen vinden dat oneerlijk en proberen via de rechter een hogere prijs af te dwingen.

“Het zijn onbeschaamde, verboden prijsafspraken”, zegt Michael McLellan, de advocaat van de twee vrouwen tegenover The Wall Street Journal. Zo’n negentig procent van de Amerikaanse ivf-klinieken houdt zich aan een richtlijn om niet meer dan 10 duizend dollar te betalen voor een donoreicel.

Volgens McLellan komt dat neer op kartelvorming. Daardoor kunnen de klinieken een flinke winst bijschrijven per behandeling, aangezien een poging om zwanger te worden via kunstmatige bevruchting tot wel 20 duizend dollar kan kosten. De klinieken werken bovendien samen met financieringsbedrijven, die leningen verstrekken aan paren met een kinderwens met woekerrentes van soms 22 procent.

De twee vrouwen vinden dat ze zelf moeten kunnen bepalen voor hoeveel geld ze afstand doen van hun eicellen. Het moet een vrije markt zijn, menen ze. Want zo is het ook geregeld bij spermabanken, die geen prijsplafond hanteren. Mannen sluiten doorgaans een contract om wekelijks zaad te doneren voor zo’n 100 dollar per keer.

Uitbuiting of dwang voorkomen

Maar de ivf-klinieken zeggen dat het plafond er is voor een goede reden: om dwang- en uitbuitingspraktijken te voorkomen. Door een maximale prijs in te stellen worden vrouwen niet buitensporig gestimuleerd om te doneren, of om bijvoorbeeld kwalen te verzwijgen omdat ze anders niet in aanmerking komen.

Het aantal ivf-behandelingen is in 25 jaar tijd flink gestegen. Waar er in 1988 nog 23.000 behandelingen plaatsvonden om de voortplanting een handje te helpen, is dat aantal in 2013 toegenomen tot 175.000. Daardoor steeg ook de prijs van een donoreicel.

Dat noopte de Amerikaanse Vereniging voor Voortplantingsgeneeskunde rond de eeuwwisseling tot het instellen van een plafond. Het gaat daarbij om een richtlijn, maar meer dan 90 procent van de Amerikaanse ivf-klinieken is aangesloten bij de vereniging en houdt zich eraan.

Betalen of niet?

Jurist Julie Shapiro van de Universiteit van Seattle vindt de limiet onnodig en seksistisch. "Het ontneemt een vrouw de mogelijkheid om te kiezen wat ze wil, zelfs als het risicovol is", zegt ze tegenover de zakenkrant. "We verbieden mensen ook niet om plekken met nucleair afval op te ruimen omdat het gevaarlijk is. We stellen ze in staat om een hogere prijs voor dat werk te vragen."

De 32-jarige schrijfster Leah Campbell is het daarmee oneens en wil helemaal af van de betalingen voor eicellen. Zij deed in haar studietijd mee aan een donorprogramma en werd daardoor onvruchtbaar. "Het geld verleidt vrouwen om risico's te nemen die ze anders nooit zouden nemen."

Campbell geeft de voorkeur aan het beleid in onder meer het Verenigd Koninkrijk en Australië, waar het niet is toegestaan om te betalen voor eicellen. Ook in Nederland is eiceldonatie voor geld wettelijk verboden. Wel kunnen donoren een onkostenvergoeding krijgen.

De aanklacht over het prijsplafond is ingediend in de staat Californië en kan volgend jaar voor de rechtbank komen. De hoogste rechter in het betreffende district beslist deze zomer of de zaak zich beperkt tot de twee vrouwen of uitgebreid wordt tot alle vrouwen die in de toekomst eicellen willen doneren.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl